Nie ulega wątpliwości, że życie każdego z nas opiera się w głównej mierze na pracy głosem. Za jego pomocą komunikujemy swoje podstawowe potrzeby już od pierwszych lat życia. Istnieją jednak zawody oraz specjalizacje, które w sposób szczególny opierają się na mowie. Jedną z takich profesji jest oczywiście praca nauczyciela. Jak podają statystyki, obecnie w polskich przedszkolach oraz szkołach zatrudnionych jest ponad 500.000 nauczycieli, których głównym narzędziem pracy jest głos. To właśnie za jego pomocą przekazywana jest wiedza uczniom będącym na różnych etapach edukacji. Tym, co może niepokoić jest przede wszystkim fakt, że zaledwie garstka z tych nauczycieli podchodzi do swojej pracy w pełni świadomie i profesjonalnie, a zatem potrafi kontrolować swój głos w taki sposób, by zapobiegać chorobie zawodowej.
Higiena głosu
Higiena głosu w pracy nauczyciela to temat, któremu poświęcono już niejedną pracę naukową. Mimo to cały czas wiele osób nie jest w stanie w pełni zapanować nad swoim głosem podczas prowadzonych zajęć. Dolegliwości, takie jak na przykład chrypa czy ból gardła to tylko znaki ostrzegawcze mówiące, że coś jest nie tak i należy poświęcić więcej czasu na zaznajomienie się z technikami pracy nad głosem. Pozwoli to przede wszystkim na wykorzystywanie wszystkich rezonatorów głosowych, dzięki czemu możliwe będzie znaczące ograniczenie wysiłku podczas prowadzenia zajęć.
Dlaczego mamy problemy z głosem?
Aby raz na zawsze zażegnać zaburzenia głosu należy przede wszystkim bliżej przyjrzeć się pojawiającym problemom. Czynniki, takie jak wadliwa technika emisji głosu, nadużywanie głosu, nieodpowiednia postawa ciała podczas mówienia, nieoddychanie przeponą oraz nieprzestrzeganie podstawowych zasad higieny głosowej to najczęstsze grzechy popełniane przez nauczycieli w swojej pracy. Problemy te dotyczą nie tylko nauczycieli w polskich szkołach, ale także w placówkach oświatowych całej Europy.
Pomimo powszechnie występujących dolegliwości zawodowych związanych z przeciążeniem narządu głosu, nie jest on traktowany jako narzędzie pracy, a co za tym idzie, nie opracowano jeszcze standardowych warunków środowiska pracy dla nauczyciela. Nie ulega jednak wątpliwości, że narząd głosu jest elementarnym narzędziem pracy nauczyciela, dlatego każdy pedagog ma obowiązek poznania jego budowy, czynności oraz zasad higieny.
Emisja głosu
Tym, co w sposób szczególny wpływa na właściwą higienę głosu jest odpowiednia emisja. Składają się na nią czynniki, takie jak sposób oddychania, fonacja i artykulacja. Pierwszym i niezwykle istotnym aspektem jest właściwa technika oddychania. Najbardziej odpowiedni, a za razem optymalny jest tor przeponowo-żebrowy. Dzięki takiemu nabieraniu powietrza uzyskujemy wydłużoną, zwolnioną i pogłębioną fazę wydechową, przy skróconej i przyspieszonej fazie wdechowej. Najprościej rzecz ujmując powoduje to, że jesteśmy w stanie powiedzieć więcej bez dodatkowego wysiłku spowodowanego brakiem powietrza.
W zakresie emisji głosu bardzo istotna jest odpowiednia artykulacja podczas mówienia. Ma na nią wpływ właściwa praca warg, języka oraz podniebienia miękkiego. To dzięki temu jesteśmy w stanie mówić wyraźnie bez dodatkowego wysiłku. W pracy każdego z nas warto zwrócić uwagę na najbliższe otoczenie. Czynniki, takie jak zapylenie pomieszczenia, zbyt niska temperatura panująca w sali czy też nadmierny przeciąg mogą prowadzić do znaczącego obniżenia zdolności mowy wywołanego chociażby infekcjami. Należy więc stworzyć takie warunki, które zarówno dla uczniów, jak i dla nauczyciela będą optymalnymi do przeprowadzenia zajęć. Mowa w tym miejscu również o hałasie, który nierzadko powoduje, że pedagog jest zmuszony do przekrzykiwania klasy, czego oczywiście należy unikać.
Szkolenia dla nauczycieli
O tych i wielu innych zagadnieniach związanych z emisją głosu opowiadam na organizowanych przeze mnie szkoleniach. Oferuję zarówno szkolenia otwarte, jak i zamknięte, a oprócz tego również konsultacje indywidualne. Są one przeznaczone dla nauczycieli świadomych, którzy chcą bez żadnego przymusu pracować nad codziennym komfortem w swojej pracy.
